एका वठलेल्या वृक्षाचे मनोगत

नका वापरु सरणासाठी मजला माझ्या मृत्युनंतर
नका करु रे पेट्या, खुर्च्या अथवा मेजासाठी वापर

अमिष दाखवू नका मला रे मृत्युनंतर मोक्षाचे
दोन शब्द घ्या ऐकून तुम्ही वठलेल्या या वृक्षाचे

सोडून जाता जीवच माझा नश्वरशा या देहाला
करुनी 'खिडकी' बसवा त्याला 'शूरविरा'च्या गेहाला

आतुर त्याची असेल गृहिणी प्रेमसुगंधा मृगनयना -
भेटीसाठी पतिराजाच्या, केव्हा तो येईल सदना?

पुनः पुन्हा येऊन खिडकीशी चाहूल त्याची घेत असे
प्रेमपाखरु अधीर झाले भेटीचे तर त्यास पिसे

कुठला येतो तिचा पति जो गेला मोठ्या युद्धाला
मनात होऊन जाणीव याची व्यथित होतसे ती अबला

खिडकीत येऊनी पहात राही पथाकडे ती कठोरश्या
वहात जाती अश्रूंमधूनी तिच्या मनीच्या आकांक्षा

विरही त्या जिवाला माझा होईल तेव्हा आधार
त्या तृप्तीने कृतार्थ होईल माझे वठले कलेवर

- स्वानंद

जाम!

करमत नाही तिज आता माझ्यावाचून थोडेही
माझेच व्यसन तिज लागे ना दारु मज सोडे ही

ती पूर्ण भिने माझ्यात मी खोलखोलसा जातो
कोणात बुडाले कोण ना सुटते मज कोडेही

ही काय तुझ्या स्पर्शाने माझ्यावर जादू केली
अपसूक सुटाया लागे अश्रूंचे गाठोडेही

देतसे उन्हा हुलकावा सर श्रावणवेडी ओली 
ते जुळवून घ्याया जाते झिडकारुन त्या तोडे ही

मी पवित्र मानत आलो कोरड्याच अस्तित्वाला
चुकवित रोज मी आलो तीर्थांचे शिंतोडेही


- स्वानंद

वाग्देवीस...

जरी आज अनावर झोप, परत ती खेप, लेखणी हाती
अन्यथा घडावे पाप, भरावे माप, सुटे सांगाती

हा कसा गडे तव हट्ट, घातला घाट, नव्या कवितेचा
किती किती जुळवले शब्द, घातले वाद, सोडवित पेचा

परि जुळून नाही येत, एकही नीट, ओळ ती साधी
कागदा लागला ढीग, शाईचे ओघ, वाचती यादी

अस्वस्थ जाहला आज, तुम्ही कविराज, उतरली बाधा
का रुसले सारे शब्द, न ये प्रतिसाद एकही साधा

पांगला अता अभिमान, उतरली शान, फुकाची माझी
किती अजून मी वैतागू, आणि तव मागू, क्षमा गे आजी?

- स्वानंद

प्रीतपूर्ती

आवेग वाढला बांध फुटे तो आज
डोळ्यांतील आता उडून गेली लाज
अंगाला भिडले अंग सोडूनी रीत
नि पूर्ण जाहली दोघांची ती प्रीत

ही कुठली आली झिंग कळेना दोघा
हा कुठला त्यांना बांधून ठेवी धागा
गुंफले तयांनी शब्द सुरांनी गीत
नि पूर्ण जाहली दोघांची ती प्रीत

क्षण निघून गेले उरे भावना हाती
रुजवली जिने आजन्मांची ही नाती
हा विरहच आता ह्रदयांना जाळीत
नि पूर्ण जाहली दोघांची ती प्रीत

विरहातच फुलते प्रीति या जगतात
विरहातच जगती प्रेमिक जगि दिनरात
विरहात दरवळे मधु-मिलन संगीत
परिपूर्ण होतसे दोघांचीही प्रीत

- स्वानंद

दोन बालगीते

-१-
समुद्रावर गेलो फिरायला म्हणून
लाटांवर चमकत होतं ऊन

दूरवर दिसली खेळकर होडी
लाटांवर डुले ती थोडी थोडी

जवळ ती येताच सरला भास
मेलेल्या माश्यांचा आला वास

-२-
ताईच्या गाडीवर मागं बसून
फिरायला निघालो नटूनथटून

ऐटीत सोडून मागे पाय
उलटा बसलो तर म्हणते काय -

"हलू नको, डुलू नको, करु नको खोडी"
मग कळलं बिच्चारीला येतच नाही गाडी

- स्वानंद

प्रीतिसंगम

पेंगुळलेल्या शांत नदीवर किरण रविचे पडती जेव्हा
लहरीतून चैतन्य सळसळे, हवेत येतो नवा ताजवा

स्थितप्रज्ञ त्या अचल डोंगरी मेघ थांबती थोडे थोडे
जणू चराया तिथे थांबले शुभ्र, सुरांचे, सुनील घोडे

हिरव्या कुरणातूनी वाहतो प्रकाश अविरत सर्व दिशांनी
प्रवाहास त्या बांध घालण्या जागृत होती पक्षी प्राणी

सॄष्टी झटके जीर्ण पांघरुण जुनाटल्या निस्तेज निशेचे
किलबिल झडते सा-या गगनी स्वागत करण्या नव्या उषेचे

पार उधळला गुलाल वरती आकाशाच्या छता टेकतो
ठिणगीमधूनी आनंदाच्या गगनामध्ये सूर्य पेटतो

तेजा प्राशुनी पुलकित होती सह्यकन्यका अमृतवाही
पोक्त थोरली 'कृष्णा', अवखळ स्वैर 'कोयना' मिसळून जाई

दो भगिनींची अभंग माया जगात दुसरी नाही यासम
साक्ष देत 'करहाटक' ग्रामी अजून आहे 'प्रीतिसंगम'

- स्वानंद

बेडी...

या झोक्यावर त्या झोक्यावर थोडेसे खेळून
लेक चिमुकली दमून बसली बाजूला येऊन

धर्मबिंदू ये भाळावरती थोडी घाबरली ती
अवतीभवती मुळी न दिसती ओळखीच्या आकृती

"कोठे आई, कोठे बाबा गेले मज टाकून?"
डोळे झाले टचकन ओले गळा येई दाटून

क्षणात आले बाबा मागून हळू झाकती डोळे
त्यांच्या हाता लागे दहिवर विरही ओघळलेले

कवेत त्यांच्या शरासारखी घुसे लेक ती वेडी
दुरुन आई पहात राही 'वात्सल्याची बेडी'

- स्वानंद

मना वर्तमानात तू रे जगावे

अघोरी असो वा असो भाग्यशाली
नसे 'भूतकाळा'स कोणीच वाली
फुका आठवांनी कशाला झुरावे?
मना वर्तमानात तू रे जगावे

नसे शाश्वती हाय पुढल्या क्षणाची
उगा भिस्त का दाविसी रे युगांची?
"अता वाटते ते अताची करावे"
मना वर्तमानात तू रे जगावे

टळे वेळ कोणा कुण्या कारणाने
गळे की पहा तो क्षणाने क्षणाने
रिते पात्र अपूले कसे तू भरावे?
मना वर्तमानात तू रे जगावे

- स्वानंद

सारखं वाटतयं...

रणरणती दुपार मनातही उन्हं
तापलेली धरती तापलेली मनं
सरसरुन अवचित यावा शिडकावा
सारखं वाटतयं पाऊस पडावा

ढगांच्या सावल्या पडाव्यात वरुन
क्षणात ऊन जावं पळून
वा-याचा वारु सुसाट सुटावा
सारखं वाटतयं पाऊस पडावा

भरुन भरुन यावं आभाळ
विजांचे वाजावे चंदेरी चाळ
सुर्याचा ताप क्षणात विझावा
सारखं वाटतयं पाऊस पडावा

पावसाची लागलेली कधीची आस
मातीचा यावा पुन्हा सुवास
रिमझिम रिमझिम धाराही नाचाव्या
सारखं वाटतयं पाऊस पडावा

भिजावी शेतं साचावं पाणी
डोंगरापल्याड सप्तरंगी कमानी
रंगांचा तो गोफ ह्रदयात उमटावा
सारखं वाटतयं पाऊस पडावा

झरझर झरझर झरु दे धार
तहानल्या धरतीच्या जिभा हजार
आतुर कधीची ती घेण्या विसावा
सारखं वाटतयं पाऊस पडावा

मीही घेईन उडी चिंब भिजवील तो
(बाकी काही नाही, निदान अश्रू तरी लपवील तो)
आठवांचा बांध पावसात फुटावा
सारखं वाटतयं पाऊस पडावा

आला तो आला सोसाट्याचा वारा
तृषार्त देहावर बरसल्या धारा
आतून बाहेरुन ओलावाच ओलावा
सारखं वाटतयं...

- स्वानंद

मनाचे उसासे मनापाशी

मनाची कवाडे उद्विग्न उदास ।
कशाला मी श्वास घेत आहे ॥

बड्या या घराचे पोकळच वासे ।
मनाचे उसासे मनापाशी ॥

आता ना कुठेही जराही आसरा ।
गोतावळा सारा दुरावला ॥

अंधार बळावे आधार लोपला
'स्वानंद' हरपला 'स्वानंदा'चा ॥