सारखे बोलावयाचा काय चाळा लागला ?

सारखे बोलावयाचा काय चाळा लागला ?
वेळ नाही काळ ना, तिन्ही त्रिकाळा लागला

पुसटसा चाटून गेला पदर गालाला तिचा
हात माझा आज पहिल्यांदा अभाळा लागला

धर जरा तू धीर ह्रदया अंतरी हासू नको
अजूनही नाही सुखांचा ठोकताळा लागला

काय तू हरपून राधे  धावसी यमुनातिरी
आजही मागे लुटारु काय काळा लागला?

रक्त धमन्यातून वाहे विक्रमांचेही तरी
भारताच्या का भविष्यालाच टाळा लागला?

हे प्रभो, महाराष्ट्रदेशा, मानिले तुजला धनी
गंध मातीचा तुझा जेव्हा कपाळा लागला

- स्वानंद

प्यादे वजीर झाले

अधिकार भोगण्याला पुरते अधीर झाले
चुकवीत उंट घोडे, प्यादे वजीर झाले

एकेक सोबत्याची तोडून बंध नाती
विसरुन रंग अपला, विसरुन जातपाती
ते एकटे निघाले, झेलीत बाण-भाले
चुकवीत उंट घोडे, प्यादे वजीर झाले

चतुरंग सैन्य पुढती नाही भीती जराशी
दृष्टी अधीर झाली ती आठव्या घराशी
सा-याच रीतभाती ओलांडुनी निघाले
चुकवीत उंट घोडे, प्यादे वजीर झाले

हेवा कुणास वाटे, कोणी म्हणे शहाणा
कोणी रगेल माने, गर्विष्ठ स्वार्थबाणा
ना ऐकले कुणाचे, प्यादे पुढे निघाले
चुकवीत उंट घोडे, प्यादे वजीर झाले

चर्चा जनात रंगे "ते बंडखोर आहे"
जो तो वजीर होण्या लावीत जोर आहे
जमले परि तयाला इतरां उशीर झाले
चुकवीत उंट घोडे, प्यादे वजीर झाले

- स्वानंद

कला

प्रतिबिंब मानसीचे आकार मूर्त घेते
सर्वस्व जीवनाचे अंती कलाच होते

रंगात कुंचल्यांना शब्दात भावनांना
भिजवून चिंब करते हळुवार काळजांना
ती नकळता कुणाच्या जुळवी अनाम नाते
सर्वस्व जीवनाचे अंती कलाच होते

कोणी म्हणे समाधी वेडेपणा कुणासी

ते साध्य जीवनाचे की सोबती प्रवासी ?

सामर्थ्य दुःखितांना, वैराग्य विक्रमाते 

सर्वस्व जीवनाचे अंती कलाच होते

बंदी खुळ्या जिवांना स्वातंत्र्य 'ही'च देते

अतृप्त जाणींवांना मोक्षापल्याड नेते

जगती 'हिच्या'चसाठी, जगती खरे जगी ते

सर्वस्व जीवनाचे अंती कलाच होते

-स्वानंद

अजून फुलांना येतो वास

अजून येती सूर वेणूचे अजूनही का होती भास ?
सुकून गेली जरी पूर्ण पण अजून फुलांना येतो वास

आठवणींची कृष्णा वाहे
संथ शांत जळ वहात आहे
तीरावरती लकेर उठवीत राधेचे नि:श्वास
अजून फुलांना येतो वास

कुठे किनारा कोठे धार
कोठे जीवन धर्मविचार
तुझ्यावाचूनी शून्यच मी रे देहाची आरास
अजून फुलांना येतो वास

मुळी कळेना वेळ न‍ काळ
पळे चालली सांजसकाळ
तू नसताही चराचरातून तुझा मिळे सहवास
अजून फुलांना येतो वास

- स्वानंद

एका वठलेल्या वृक्षाचे मनोगत

नका वापरु सरणासाठी मजला माझ्या मृत्युनंतर
नका करु रे पेट्या, खुर्च्या अथवा मेजासाठी वापर

अमिष दाखवू नका मला रे मृत्युनंतर मोक्षाचे
दोन शब्द घ्या ऐकून तुम्ही वठलेल्या या वृक्षाचे

सोडून जाता जीवच माझा नश्वरशा या देहाला
करुनी 'खिडकी' बसवा त्याला 'शूरविरा'च्या गेहाला

आतुर त्याची असेल गृहिणी प्रेमसुगंधा मृगनयना -
भेटीसाठी पतिराजाच्या, केव्हा तो येईल सदना?

पुनः पुन्हा येऊन खिडकीशी चाहूल त्याची घेत असे
प्रेमपाखरु अधीर झाले भेटीचे तर त्यास पिसे

कुठला येतो तिचा पति जो गेला मोठ्या युद्धाला
मनात होऊन जाणीव याची व्यथित होतसे ती अबला

खिडकीत येऊनी पहात राही पथाकडे ती कठोरश्या
वहात जाती अश्रूंमधूनी तिच्या मनीच्या आकांक्षा

विरही त्या जिवाला माझा होईल तेव्हा आधार
त्या तृप्तीने कृतार्थ होईल माझे वठले कलेवर

- स्वानंद

जाम!

करमत नाही तिज आता माझ्यावाचून थोडेही
माझेच व्यसन तिज लागे ना दारु मज सोडे ही

ती पूर्ण भिने माझ्यात मी खोलखोलसा जातो
कोणात बुडाले कोण ना सुटते मज कोडेही

ही काय तुझ्या स्पर्शाने माझ्यावर जादू केली
अपसूक सुटाया लागे अश्रूंचे गाठोडेही

देतसे उन्हा हुलकावा सर श्रावणवेडी ओली 
ते जुळवून घ्याया जाते झिडकारुन त्या तोडे ही

मी पवित्र मानत आलो कोरड्याच अस्तित्वाला
चुकवित रोज मी आलो तीर्थांचे शिंतोडेही


- स्वानंद

वाग्देवीस...

जरी आज अनावर झोप, परत ती खेप, लेखणी हाती
अन्यथा घडावे पाप, भरावे माप, सुटे सांगाती

हा कसा गडे तव हट्ट, घातला घाट, नव्या कवितेचा
किती किती जुळवले शब्द, घातले वाद, सोडवित पेचा

परि जुळून नाही येत, एकही नीट, ओळ ती साधी
कागदा लागला ढीग, शाईचे ओघ, वाचती यादी

अस्वस्थ जाहला आज, तुम्ही कविराज, उतरली बाधा
का रुसले सारे शब्द, न ये प्रतिसाद एकही साधा

पांगला अता अभिमान, उतरली शान, फुकाची माझी
किती अजून मी वैतागू, आणि तव मागू, क्षमा गे आजी?

- स्वानंद

प्रीतपूर्ती

आवेग वाढला बांध फुटे तो आज
डोळ्यांतील आता उडून गेली लाज
अंगाला भिडले अंग सोडूनी रीत
नि पूर्ण जाहली दोघांची ती प्रीत

ही कुठली आली झिंग कळेना दोघा
हा कुठला त्यांना बांधून ठेवी धागा
गुंफले तयांनी शब्द सुरांनी गीत
नि पूर्ण जाहली दोघांची ती प्रीत

क्षण निघून गेले उरे भावना हाती
रुजवली जिने आजन्मांची ही नाती
हा विरहच आता ह्रदयांना जाळीत
नि पूर्ण जाहली दोघांची ती प्रीत

विरहातच फुलते प्रीति या जगतात
विरहातच जगती प्रेमिक जगि दिनरात
विरहात दरवळे मधु-मिलन संगीत
परिपूर्ण होतसे दोघांचीही प्रीत

- स्वानंद

दोन बालगीते

-१-
समुद्रावर गेलो फिरायला म्हणून
लाटांवर चमकत होतं ऊन

दूरवर दिसली खेळकर होडी
लाटांवर डुले ती थोडी थोडी

जवळ ती येताच सरला भास
मेलेल्या माश्यांचा आला वास

-२-
ताईच्या गाडीवर मागं बसून
फिरायला निघालो नटूनथटून

ऐटीत सोडून मागे पाय
उलटा बसलो तर म्हणते काय -

"हलू नको, डुलू नको, करु नको खोडी"
मग कळलं बिच्चारीला येतच नाही गाडी

- स्वानंद

प्रीतिसंगम

पेंगुळलेल्या शांत नदीवर किरण रविचे पडती जेव्हा
लहरीतून चैतन्य सळसळे, हवेत येतो नवा ताजवा

स्थितप्रज्ञ त्या अचल डोंगरी मेघ थांबती थोडे थोडे
जणू चराया तिथे थांबले शुभ्र, सुरांचे, सुनील घोडे

हिरव्या कुरणातूनी वाहतो प्रकाश अविरत सर्व दिशांनी
प्रवाहास त्या बांध घालण्या जागृत होती पक्षी प्राणी

सॄष्टी झटके जीर्ण पांघरुण जुनाटल्या निस्तेज निशेचे
किलबिल झडते सा-या गगनी स्वागत करण्या नव्या उषेचे

पार उधळला गुलाल वरती आकाशाच्या छता टेकतो
ठिणगीमधूनी आनंदाच्या गगनामध्ये सूर्य पेटतो

तेजा प्राशुनी पुलकित होती सह्यकन्यका अमृतवाही
पोक्त थोरली 'कृष्णा', अवखळ स्वैर 'कोयना' मिसळून जाई

दो भगिनींची अभंग माया जगात दुसरी नाही यासम
साक्ष देत 'करहाटक' ग्रामी अजून आहे 'प्रीतिसंगम'

- स्वानंद